Sustainable Urban Mobility Plan
Czyli po polsku Plan Zrównoważonej Mobilności Miejskiej.
Jest to strategiczny plan, którego głównym celem jest zaspokojenie potrzeby mobilności ludzi oraz różnego rodzaju podmiotów funkcjonujących w miastach i ich otoczeniu (obszarach funkcjonalnych).
Przy czym potrzeba ta powinna zostać zaspokojona w sposób, który spowoduje poprawę jakości życia. Opiera się on na przyjętych praktykach planistycznych, a ponadto kładzie duży nacisk na kwestie integracji, udziału społeczeństwa (partycypacji) i uwzględnienie zasad oceny (ewaluacji).[1]
U podstaw opracowania koncepcji zrównoważonej mobilności miejskiej leży rosnąca świadomość negatywnego oddziaływania transportu drogowego na środowisko, w tym ludzi.
Zanieczyszczenie powietrza przyczynia się do ponad 400 000 przedwczesnych zgonów w UE[2] rocznie, co sprawia, że społeczne i ekonomiczne korzyści płynące z poprawy jakości powietrza są oczywiste. Pomimo tego, że transport drogowy jest w UE drugim co do wielkości źródłem emisji CO2[3], wciąż wiele europejskich, w tym także polskich miast zmaga się z przekroczeniami norm powietrza. Ponadto powszechnie uznaje się potrzebę ograniczenia emisji w celu przeciwdziałania kryzysowi klimatycznemu.
Dodatkowym problemem jest kwestia niedoboru przestrzeni, zwłaszcza w miastach. Systematycznie rosnąca liczba samochodów wymaga ciągłego rozwoju infrastruktury drogowej, jednak nie da się bez końca przeznaczać kolejnych fragmentów miasta pod drogi i parkingi. Przynajmniej nie bez negatywnych konsekwencji dla jakości życia mieszkańców.
Idea zrównoważonego transportu zakłada rozwój transportu publicznego i zachęcanie do korzystania z przyjaznych środowisku sposobów przemieszczania się, co gwarantuje lepszą jakość życia przy nieustającym rozwoju miast.
Ideą zrównoważonej mobilności jest zmiana zachowań komunikacyjnych mieszkańców miast mająca na celu zmniejszenie udziału prywatnego samochodu w codziennych podróżach.
Zmiana ta pozwoli na szybki rozwój całego transportu publicznego m.in. poprzez rozbudowę sieci połączeń tramwajowych i autobusowych, odnowę parku pojazdów komunikacji miejskiej, rozbudowę sieci dróg rowerowych, a także zwiększenie znaczenia ruchu pieszego. Obecnie coraz częściej mieszkańcy miast wybierają transport publiczny, rower, jak również podróże piesze. Europejskie miasta dążą do tego, aby transport był efektywny, zasobooszczędny, ekologiczny i niskoemisyjny[4].
Jakie są cechy dobrego SUMP?
„Dobry SUMP, to nie dokument standardowy, lecz Plan odpowiadający na dobrze zdiagnozowane, lokalne problemy. Taki Plan powinien być wypracowany z udziałem interesariuszy, w oparciu o odpowiednie badania, realny do wdrożenia i dobrze wypromowany. (…)”
Podstawowe cechy, które bezwzględnie musi spełniać SUMP, to:
- uwzględnienie mobilności rozumianej jako kompleksowe działanie w zakresie przemieszczania ludzi oraz ładunków (nie tylko pod kątem transportowym, ale też społecznym, ekonomicznym i środowiskowym), przez lepsze zaplanowanie przestrzeni i odpowiednie funkcjonowanie systemu transportowego, w ramach obszaru powiązanego funkcjonalnie, nie tylko w jego granicach administracyjnych;
- podejście wielogałęziowe, ukierunkowane na promowanie transportu publicznego, przemieszczania się na rowerach i pieszo oraz integrację różnych środków transportu;
- partycypacyjny proces wypracowania i realizacji Planu, oparty o dialog społeczny z mieszkańcami i interesariuszami instytucjonalnymi – badania jakościowe, warsztaty, konsultacje;
- usystematyzowany proces selekcji działań, w celu budowy optymalnej i kompleksowej logiki zmiany – z uwzględnieniem ich skuteczności w osiąganiu założonych celów, efektywności i możliwości finansowych;
- kompleksowe podejście do kwestii infrastrukturalnych, organizacyjnych i operacyjnych, w tym związanych z szeroko rozumianą promocją i motywacją do zmian zachowań transportowych;
- wzmocnienie zdolności planistycznych i zarządczych na poziomie lokalnym;
- określona w czasie warstwa operacyjna (ze względu na okresy programowania unijnego, przy realizacji Pilotażu zaleca się przyjęcie listy działań na lata 2021-2027) i warstwa strategiczna zawierająca horyzont podejmowanych działań (15-20 lat);
- zintegrowany system monitoringu i ewaluacji[5].
Jak pracujemy nad SUMP?
W celu zobrazowania procesu przygotowania SUMP opracowany został tzw. „Cykl SUMP”, który składa się z 12 następujących po sobie kroków.
Należy jednak zauważyć, że jest to obraz uproszczony i przedstawiający sytuację teoretyczną.
W praktyce często poszczególne kroki realizowane są równolegle, czasem istnieje konieczność powrotu do kroków wcześniejszych.
Zdarza się też, że jakiś krok może zostać pominięty.
Wszystko jest uzależnione od lokalnej specyfiki i potrzeb.
Cykl SUMP
[1] Definicja opracowana na podstawie definicji zawartej w Wytycznych dla opracowania i wdrożenia Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (Wydanie 2): (link do dokumentu)
[2] European Environment Agency, 2018. Air quality in europe – 2018 report, (link do strony)
[3] european environment Agency, 2019. emissions of the main air pollutants in europe. Fig. 2: emissions of the main air pollutants by sector group in the EEA-33, (link do strony)
[4] CIVITAS PROSPERITY – Poradnik – opracowanie Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP) (link do dokumentu)
[5] Generyczny Opis Przedmiotu Zamówienia (OPZ) oraz elementów Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ) na opracowanie Planu Zrównoważonej Mobilności Miejskiej (SUMP, Plan), przygotowanego przez konsorcjum International Management Services sp. z o.o. i Wolański sp. z o.o.